Kamis, 11 September 2014

BELAJAR BAHASA BIMA

KAMUS BAHASA BIMA
 
A
au = apa
a'u = tangga
ao = lawan
ai = tali
ainain = hari
ai(na) = jangan
ada = budak
aka = itu, di, tadi
ake = ini, sekarang
ama = bapak
ari = adik, belakang
ara = sini
amba = pasar
ambi = nyaman, siap2
ambi(na) = mungkin
asa = mulut
       ato = cocok, pasang, atur
ampa = angkut
ade = hati
ana = anak
awa = bawah

B
ba = bola,
ba = adzan 
be = mana
bau = kenapa
bou = baru
boe = pukul
bui = siram
bune = bagaimana 
bura = putih
bona = jelek
boru = potong(rambut)


C
caru = enak
cambe = jawab
cepe = ganti
capi = sapi
caha = rajin
cou = siapa
cowa = bohong
co'i = harga
co'o = lepas
cola = bayar
campo = campur
caki = tusuk
cafi = sapu
cambo = cambuk
cili = sembunyi
cambe = jawab
cumpu = habis
ca'u = mau
cau = sisir 
D
dei = dalam
dou = orang
dabae = jahat
darere = gembel
dahu = takut
dama = pegang
dumpa = tangkap
daci = timbangan
daro = liar
daru = arang
doho = duduk
doro = gunung
datupa = sembarangan, gak rapi
dompo = potong
disa = berani
dampa = tumpul
dumu = pucuk
dolu = telur

e
Empa = empat
eli = suara
edi = kaki
eda = lihat
embe = ember
eku = lembek
f
fati = tikam
fada = tawar
fu'u = pohon, modal
fiko = telinga
fiki = pikir
foka = patah
fou = kejar
fana = panah/ketapel
fai ura = gerimis
faka = musawarah
g
gangga = keribo
gari = garis
gamba = gambar
goro = mendengkur
gaga = ganteng
guru = guru
gogo = hantu
gente = genteng
gla =  gelas
garo = garuk
gola = gula
gili = giling
gaji = gaji
gorgaji = gaji

h
haba = kabar
horo = rontok
honggo = rambut
henca = hantu, setan
honcu = lompat , loncat 
hanta = angkat
haka = retak
hako = ganggu
hafa = hafal
hiana = khianat
huru hara = buru-buru
hari = tertawa
hori = lepas
hompa = capek
i
iu = merasakan, rasakan
io/iyo = iya
iha = rusak
imbi = percaya
ilu = hidung
iwa = saudara
indo = bukan
inca = muat
ina = ibu
imba = ikut-ikutan,
ipi = kencang, kencang
ita = kamu, anda
isimada = mata
isi = biji




j
jara = kuda
jao = hijau
janga = ayam
jimba = domba
jima = gelang
jambu = jambu

k
ka'a = bakar
ka ao = mengerti
kakai = suruh
kala = merah
kalai = memisahkan,
katuha = lebayyy
katira = bikin kapok
kahaba = mengabarkan
kanari = pelan-pelan
kaboro = kumpulkan
kengge = pinggir
kodi = geli
kumpa = tangkap
kampo = kampung
kiro = kaku
kanggica = teriak
koro = marah
karoro = karung
ku'i = kiri
karu'u = habisin, terakhir
kambamba = corat-coret
katantu = serius
katufe = ngeludah
kombi = nggak tau
kataho = perbaiki
kohi = pelit
kolo =tewel
kari'i = burung
kaca = kaca
kaca = kacang
kambala = belang
l
lai(na) = bukan
lu'u = masuk
lo'o/leo = lempar
lako = anjing
longgo = longgar
longa = kosong, pintar
lowi = rebus
lohi = muntah
loa = bisa, pintar
langga = langkah
lapa = selokan
lawa = pintu pagar
lingi ade = kangen
laipu = bukan

m
mone = laki - laki
midi = diam
mai = ayok
maru = tidur
meci = sayang
maki = capek, lelah
mbai = busuk
mbou = pamer
mba'i = buaya
mba'a = luka
mbo'o = jatuh
mbou = tenar, heboh
mbali = kembali
maja = malu
maco = cangkul
mboho = tumpah
mangge = asam
mbako = masak
mbuku = bungkuk
mbalo = lemas
mbolo = bundar
mbuda = buta
mbadu = memar
mpa'a = main
mpore = gemuk
mpena = peset
moti =laut
made = mati
monca = kuning
mpeke = kurus
makalai = yang lain
masaki = sampah
me'e = hitam
mudu = kebakaran
mponggo = ompong





n
nai(s) = besok
na'e = besar
ni'i = jijik
noro = teguk, sedot
nari - nari = pelan-pelan
nggadu = kirim
ngga'a = bakar
nggaro = kebun
nggori = selesai
nggao = teriak
ngge'e = tinggal(tempat)
nawa = nyawa
naru = panjang
nira = bersih, rata
neo = ringan
nda'a = berdarah
nda'u = jarum
nda'u kaim = biarin
nda'i = buat*nda'i au kaim? = buat apa?
nono = minum
ni'u = kelapa
ne'e = mau
ncau = terus
ncao = berkelahi
ncai = jalan
ncari-ncua = nanggung
nci'i = robek
ntaru = kosong
ndeu = mandi
ntawi = mumpung
ntangga = nyangkut
ntanda = nonton
ntara = bintang
ntau = punya
nami = kami
ndai = kita
ndadi = jadi
ntadi = pelihara
ntudu = pukul
ntika = cantik
ndaka = awas, sana
nda'i =buat
ndiha = rame
nduha = runtuh, rubuh
ndawi = bikin, buat
ncewi = lebih
ncoki = sulit,susah, miskin
ntau wara = kaya
ncanga = cabang
nggomi = kamu
nconggo = hutang
ngonco = rasanya asam
ngau = hebat
ngango = ribut
ngemo =terbang
ngenge = gigit
nggahi/nuntu = bilang, ngomong
nggawi = mancing
nggange = cerewet, manja/cepat nangis
ngao = kucing
o
oi = air
ou = panggil
oto = mobil, antar
olo = tarik 
oru = musim
oci = cepat
ora = teriak
o'o = bambu
osa = lap 
oko = nunduk
ombo = tambak
ongu = manja
one / mone = sebutan untuk anak laki - laki 
omba = (maaf) kemaluan perempuan
owa = ungu
owa = siram


p
paki = buang
pocu = kentut
pahu = wajah
pohu = peluk
pao = suap
pua = peras
pa'a = pahat
pi'i = tahan
pe'e = pijit
pa'i = pahit
puru = bakar
ponto = pantat
piti = uang
poro = pendek
poku = balik
peko = belok
pili = sakit
pana = panas
paru = parut
pasa = pasang
panta = pasang(tiang)
paju = paying
pingga = piring
pajo = ayungan
pangaha = jajan

q
Qro’a = Qur’an
r
ra'a = darah
ri'i = tiang
ro'o = raba
re'e=(maaf) kemaluan laki2
rai = lari
rua(na) = katanya
rama = ngesot
ruma = tuhan
rima = tangan
raka = dapat
ruku / riko = gerak
rongko = rokok
rungka = ganti
ringa = dengar
raho = minta
rampa = merampas
rumpa = ketemu
rongga = sampai
repo = repot
ru'u = buat, untuk
repa = mboto
rinta = tendang
ringu =gila
rangga = jantan


s
santabe = permisi
sakontu = membelakangi
sara'a = semua
sapa = seberang
saki = kotor
sampu = jorok, kotor
sai = mampir
sia = dia
supu = sakit
sanca= gosok
sundi = jalang
siwe = perempuan
soa = gila, stres
sinci = cincin
santuda = nyasar
sarome = senyum
sabua = satu
sawa = ular
simi = nyelam
suncu = kesandung
sarusa = gerah
sombo = sombong
sodi = tanya
sepe = pinjam
seke = sesak
sarantudu = keselek
sabua = satu buah
t
tanta = guncangan
ta'i = taik
tio = lihat
tu'u = bangun
te'e = menampung
tonda = injak
tada = kelihatan
tampara = panik
topa = tampar
tari'i = kencing
toku = galak
taha = tahan
tapa = nyegat
tampu'u = mulai
taho = baik
tota =cincang
tuka = sempit
tendo = dangkal
tenggo = kuat

u
uma = rumah
uta = ikan
upa = empat, injak
u'a = pinang
ura = hujan
uta mbeca =sayur
umbu = kubur
uri = minta
ufi/ufe = tiup
untu = numpuk
w
wa'i = nenek
wu 'u = cemburuan
weha =ambil
weli = beli
woi = gigi
wento = kaget
wi'i = simpan
weta = ngeluh
waca = cuci
wati (pu) = tidak,belum
woku = lipat
wali = lagi
wou = bau
winte = bengkak
wolo = kapas
wei = istri
wau (ra) = sudah
wika = membelah
wontu = muncul
weki = anggota
wale asa = bawel, cerewet
wo'o = leher


Orang

1.      nahu = aku
2.      nggomi/ngomi = kamu
3.      ndaiku = saya
4.      ndaimu = anda
5.      ita = sampean(halus)
6.      ndai dohomu = kalian(halus)
7.      sia doho = mereka
8.      nami = kami
9.      ndai = kita

Waktu
1.       ama sidi = pagi
2.      ama rai = siang
3.      ama mbia = sore
4.      ama ngadi = malam
5.      sabala ai = semalaman
6.      sambia ai = seharian
7.      kande(na) = barusan
8.      aka(na) = tadi
9.      ai nai = hari
10.    wura = bulan
11.    mba'a= tahun
12.    ura ai = musim hujan
13.    mpana ai = musim panas
14.    busi ai = musim dingin

Angka


1.      = ica*sabua
2.      = dua
3.      = tolu
4.      = upa
5.      = lima
6.      = ini
7.      = pidu
8.      = waru
9.      = ciwi
10.    = sampur

Kalimat tanya
1.      Bune Haba? = Apa kabar?
2.      Wunga au? = lagi apa?
3.      Au rawi? = lagi apa?
4.      Au rawi(mu)? = lagi apa kamu?
5.      Labo cou? = dengan sapa?
6.      wunga tabe nggomi? = lagi dimana kamu?
7.      bune ai dula? = kapan pulang?
8.      wara piti? = ada uang?
9.      tabe re? = dimana tuh?
10.    cou re? = siapa tuh?
11.    bune ai nika? = kapan  nikah?
12.    lao tabe? = pergi kemana?
13.    wau ngaha? = sudah makan?
14.    wati pu maru? = belum tidur?
15.    mbei ja nahu ni = kasih aq donk
16.    au mbani kaimu? = kenapa kamu marah?
17.    cou dou ne'emu? = siapa pacar kamu?
18.    tabe ncau lao kaimu? = kemana saja kamu pergi?
19.    kabuneku cara na loaku ma imbi? = gimana caranya agar kamu percaya?
20.    sabune co'i na? = berapa harganya?
21.    tabe na? = dimananya?
22.    sabae be na? = sebelah mananya?
23.    tabe uma-mu? = dimana rumahmu?
24.    tabe lao kai-sia? = pergi kemana dia?
25.    fiki au nggomi? = mikir apa kamu?
26.    pila mbua weha-mu? = berapa buah kamu ambil?
* Dalam bahasa bima kata "na" umunya berarti nya, tapi bisa juga dipakai hanya sebagai kata bantu dalam kalimat, seperti kata "ni", sedangkan kata "re"umumnya digunakan dalam kalimat tanya, sebagai kata pelengkap ata kata bantu, apabila tidak menggunakanya pun tidak mempengaruhi arti kalimat secara keseluruhan.
*Kata "mu" atau "m" saja dibelakang kalimat atau kata maka berarti "kamu".



kalimat ajakan
1.      mai lao lampa - lampa = ayo pergi jalan-jalan
2.      mai ngaha  = ayo makan
3.      mai tana'o nuntu mbojo = ayo belajar bahasa bima
4.      mai kanggori sara'a wau = ayo kita selesaikan semuanya
5.      mai lao ntanda = ayo pergi nonton
6.      mai ra = ayo dah
*Dalam kalimat ajakan umumya terdapat kata "mai", kata "ra" bermakna seruan, apabila tidak digunakan tidak mempengaruhi arti kalimat secara keseluruhan.
Kalimat pernyataan
1.      wati loa maru = gak bisa tidur
2.      dahu ade = takut
3.      nahu lingi ade ta nggomi = aku kangen sama kamu
4.      nahu ne'e nggomi = aku cinta kamu
5.      nahu meci nggomi = aku sayang kamu
6.      samonto pahu nggomi ne'e deka maru = keingat wajah kamu kalo mau tidur
7.      mawu ade = malas
8.      wati ca'u lao = gak mau pergi
9.      nggomi sawai = kamu pelit
10.    podana wati = sumpah gak
11.    nggomi ca'u cowa = kamu suka bohong
12.    ain nangi wali = jangan nangis lagi
13.    lao dula ra = pulang sana
14.    ain ngaha kamboto = jangan makan banyak-banyak
15.    na'e mpore ja siwe aka = gendut cewek itu
16.    mpeke mango ja mone aka = kurus kering cowok itu
17.    kabua weki = dandan
18.    ntika ja siwe aka = cantik sekali cewek itu
19.    na'e wu'u = cemburuan
20.    ain dahu wara nahu =jangan takut ada aku
21.    poda nahu wati wara kodiku = sumpah aku gak pernah kecentilan
22.    aina wi'i paki nahu = jangan tinggalkan aq
23.    nahu wati loa mori watisi wara nggomi = aku gak bisa hidup tanpamu
24.    wunga mpa'a ba = lagi main bola
25.    siwe kodi = perempuan gatal
26.    mone kodi = laki2 gatal



1 komentar:

Unknown mengatakan...

Trimakasih,
postingannya memudahkan saya untuk belajar bahasa bima